Η ακουστική επεξεργασία είναι μια από τις πιο σημαντικές γνωστικές λειτουργίες που συνδέουν την ακοή με τη γλώσσα, τη μάθηση και την επικοινωνία.
Αν και συχνά συγχέεται με την “ικανότητα ακοής”, στην πραγματικότητα αφορά το πώς ο εγκέφαλος αναγνωρίζει, οργανώνει και ερμηνεύει τους ήχους που ακούμε καθημερινά.
Ένα παιδί μπορεί να έχει άριστη ακοή, αλλά να δυσκολεύεται να κατανοήσει ή να θυμηθεί ό,τι ακούει. Αυτό δεν οφείλεται σε κάποιο πρόβλημα στο αυτί που προκαλεί βαρηκοΐα, αλλά στον τρόπο που ο εγκέφαλος επεξεργάζεται την ακουστική πληροφορία.
________________________________________
Τι είναι η Ακουστική Επεξεργασία
Η ακουστική επεξεργασία ή κεντρική ακουστική επεξεργασία είναι η ικανότητα του εγκεφάλου να:
• εντοπίζει από πού προέρχεται ένας ήχος
• ξεχωρίζει σημαντικούς ήχους από το θόρυβο
• αναγνωρίζει τις διαφορές ανάμεσα σε παρόμοιους ήχους ή λέξεις
• κατανοεί πολύπλοκες προτάσεις
• και θυμάται προφορικές πληροφορίες
Σύμφωνα με τον American Speech-Language-Hearing Association (ASHA, 2023), πρόκειται για τη σειρά διεργασιών που επιτρέπουν στον ακροατή να κατανοεί και να ερμηνεύει τα ακουστικά ερεθίσματα που δέχεται.
________________________________________
Πώς εκδηλώνονται οι δυσκολίες στην ακουστική επεξεργασία
Οι δυσκολίες αυτές ποικίλλουν από παιδί σε παιδί, όμως ορισμένα κοινά σημάδια είναι:
• Το παιδί ζητά συχνά να του επαναλάβουν κάτι (“τι είπες;”).
• Δείχνει αφηρημένο ή “ονειροπόλο” στο σχολείο.
• Μπερδεύει παρόμοιες λέξεις (π.χ. “γάτα”–“κάπα”).
• Δυσκολεύεται να κατανοήσει οδηγίες γλωσσικά πολύπλοκες ή που απαιτούν γρήγορη ταχύτητα επεξεργασίας.
• Δεν συγκρατεί εύκολα σειρές πληροφοριών (π.χ. “Πήγαινε στο δωμάτιο, πάρε το μολύβι και δώσε το στη μαμά”).
• Παρουσιάζει φτωχή κατανόηση προφορικού λόγου, ειδικά σε θορυβώδη περιβάλλοντα.
• Φαίνεται να “αποσυνδέεται” από την ακρόαση σε συζητήσεις ή στην τάξη.
Οι γονείς συχνά παρατηρούν ότι το παιδί “ακούει αλλά δεν καταλαβαίνει”.
________________________________________
Ακοή vs Ακουστική Επεξεργασία. Ποια η διαφορά τους;
• Η ακοή ελέγχει τη λειτουργία του αυτιού ενώ η ακουστική επεξεργασία ελέγχει τη λειτουργία του εγκεφάλου
• Η ακοή μετριέται με ακοόγραμμα ενώ η ακουστική επεξεργασία αξιολογείται με λογοθεραπευτικά μέσα εκτίμησης.
• Η ακοή αφορά την αντίληψη των ήχων ενώ η ακουστική επεξεργασία αφορά την ερμηνεία των ήχων
• Ακοή = ‘Ακούω’ ενώ Ακουστική Επεξεργασία = ‘Καταλαβαίνω αυτό που άκουσα’
Ένα παιδί δύναται να διαθέτει ένα ακοόγραμμα εντός φυσιολογικών ορίων ωστόσο να έχει σημαντική δυσκολία κατανόησης προφορικού λόγου. Αυτή είναι η ουσία της διαταραχής ακουστικής επεξεργασίας.
Πώς επηρεάζει την καθημερινότητα
Η αδυναμία επεξεργασίας των ήχων μπορεί να επηρεάσει πολλές πτυχές της ζωής του παιδιού:
• Μαθησιακά, με δυσκολίες στην ανάγνωση, στη γραφή και στην ορθογραφία.
• Γλωσσικά, με φτωχό λεξιλόγιο ή προβλήματα κατανόησης σύνθετων προτάσεων.
• Κοινωνικά, διότι δύναται να παρερμηνεύει όσα λέγονται ή να αποσύρεται από συζητήσεις.
• Συναισθηματικά, καθώς η συνεχής προσπάθεια για κατανόηση μπορεί να προκαλεί άγχος, κόπωση ή χαμηλή αυτοπεποίθηση.
________________________________________
Αίτια και συναφείς παράγοντες
Η διαταραχή ακουστικής επεξεργασίας μπορεί να σχετίζεται με:
• καθυστέρηση γλωσσικής ανάπτυξης,
• ιστορικό ωτίτιδων,
• φτωχή μνήμη εργασίας,
• προγεννητικούς ή νευρολογικούς παράγοντες,
• ή απλώς με ιδιοσυγκρασιακές διαφορές στη νευρωνική επεξεργασία ήχων.
Συχνά συνυπάρχει με δυσλεξία, ΔΕΠΥ ή μαθησιακές δυσκολίες.
________________________________________
Πώς γίνεται η αξιολόγηση
Η αξιολόγηση γίνεται από λογοθεραπευτή εξειδικευμένο στις ακουστικές δεξιότητες, σε συνεργασία (όταν χρειάζεται) με ακοολόγο.
Η διαδικασία περιλαμβάνει:
• Λήψη αναλυτικού ιστορικού από γονείς και εκπαιδευτικούς.
• Έλεγχο ακουστικής μνήμης, διάκρισης, σειροθέτησης και κατανόησης.
• Ακουστικά παιχνίδια και δοκιμασίες προσοχής σε ήσυχο και θορυβώδες περιβάλλον.
• Εξέταση φωνολογικής επίγνωσης (συνδέεται στενά με την ακουστική επεξεργασία).
________________________________________
Πώς βοηθά η λογοθεραπεία
Η λογοθεραπευτική παρέμβαση περιλαμβάνει:
• Ακουστικές ασκήσεις για βελτίωση διάκρισης, προσοχής και μνήμης ήχων.
• Προγράμματα ακουστικής εκπαίδευσης (auditory training).
• Ενίσχυση φωνολογικής επίγνωσης μέσα από παιχνίδια ρίμας, ήχων και συλλαβών.
• Στρατηγικές ακρόασης (π.χ. “κοίτα με όταν σου μιλάω”, “επανέλαβε την οδηγία”).
• Καθοδήγηση γονέων και εκπαιδευτικών για βελτίωση του περιβάλλοντος μάθησης (λιγότερος θόρυβος, καθαρή άρθρωση, οπτική υποστήριξη).
Η έγκαιρη παρέμβαση βοηθά το παιδί να οργανώνει καλύτερα τις ακουστικές πληροφορίες, να ενισχύει τη μνήμη και την κατανόηση και τελικά να βελτιώνει την επικοινωνία και τη σχολική του επίδοση.
________________________________________
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς στο σπίτι
• Μιλήστε αργά, καθαρά και με απλές προτάσεις.
• Μειώστε τους περιβαλλοντικούς θορύβους όταν δίνετε οδηγίες.
• Χρησιμοποιήστε οπτικά ερεθίσματα (χειρονομίες, εικόνες).
• Δώστε σύντομες, σαφείς οδηγίες και ζητήστε να τις επαναλάβει.
• Ενθαρρύνετε παιχνίδια ρυθμού, μνήμης και ήχων
Η ακουστική επεξεργασία αποτελεί τη “γέφυρα” ανάμεσα στην ακοή και στη γλώσσα. Η έγκαιρη αξιολόγηση από λογοθεραπευτή μπορεί να ενισχύσει σημαντικά τη γλωσσική ανάπτυξη, τη συγκέντρωση και τη μαθησιακή πορεία του παιδιού.
Πηγές
• American Speech-Language-Hearing Association (ASHA). (2023). Central Auditory Processing Disorder. Retrieved from https://www.asha.org/public/hearing/Central-Auditory-Processing-Disorder
• Bellis, T. J. (2003). Assessment and Management of Central Auditory Processing Disorders in the Educational Setting: From Science to Practice (2nd ed.). Delmar Cengage Learning.
• Roeser, R. J., & Downs, M. P. (2004). Auditory Disorders in School Children: The Law, Identification, Remediation (5th ed.). Thieme.
• Stredler-Brown, A., & Johnson, C. D. (2004). Educational Audiology Handbook. Delmar Cengage Learning.
• Loraine, S. S., & Johnson, C. M. (2021). Helpful Strategies for Auditory Memory. Super Duper Publications.